24 Mayıs 2015 Pazar

Ji Mesnewîyê: Hezretî Mûsa û Şivan

Çîroka Hezretî Mûsa û Şivên a ku di Mesnewî ya Mewlana de derbas dibe, grûba Mestan kiriye Mûzîkalek û di 2010'de pêşkêş kiriye. Min hin çarînên wê yên ji Mesnewiyê wergerrandin Kurdî û ew rêzikan li jêr in;

Bi kurtî; Mûsa Eleyhîsselam rojeke li çolê, bi rê ve şivanekî dibîne ku ew gilîûgazincên xwe bi gotinên nerewa li Xwedê dike, bi xeyala ku binezanî di derbara Xwedê de di aqlê xwe de çêkiriye re deng dike(dipeyive). Gava Mûsa Eleyhîssalm van gotinên Şivên ên nerewa dibîhîze aciz dibe, diqehire û dibêje; Şivano! Tu kî yî ku tu curet dikî ku bi Xwedê re bi vî şiklî deng bikî û wihanî gotinên nerewa bibêjî? Ma di xeyala te de Xwedê yekî çito ye ku tu wihanî pê re dipeyivî? û hwd. Mûsa Eleyhîssalm bi vî hawî li Şivên etab û lomeyan dike. Şivan jî li ber van etabên Mûsa Eleyhîsselam dkeve, dixeyîde û heta kincan li xwe didirrîne, rû li Mûsa Eleyhîsselam badide dide ber çolê û diherre.   

Paşê, li ser vê meseleyê, wehîy ji Xwedê tê digihîje Mûsa Eleyhîsselam û pê re bi kurtî wiha tê gotin: "Mûsa-yo! Te evdê me yê ku bendê me bû, ji me dûr xist. Her kes li gor zanîna xwe, bi şiklekî ji me re bend û evd e. Lê te ew ji me dûr xist. Ma tu bo weslkirina bendeyên me, yan bona feslkirina wan tu hatî. Mesekine, zû xwe bigihîne wî û pê re bibêje ku çito dilê te dixwaze, tu bi wî hawî bide ser rê ya Xwedê. Mûsa li Şivên digerre û digerre. Axirî dibîne, lê carê êdî dil li Şivên şkeştiye û ew dilsar bûye.."





بخش ۳۵ - انکار کردن موسی علیه السلام بر مناجات شبان
 Beşa 35'a- Înkarkirina Mûsa Eleyîsselam a diakirina Şivên

دید موسی یک شبانی را براه
Mûsa dît bi rê ve Şivanek
کو همی‌گفت ای گزیننده اله
Ku timûtim gazincan li Xwedê dike;
تو کجایی تا شوم من چاکرت
Ka tu li kû yî, da ku ez bibim xulamê te
چارقت دوزم کنم شانه سرت
Bidûrim solên te, şeh bikim serê te
جامه‌ات شویم شپشهاات کشم
Bişom kincên te, bikujim spî yên te
شیر پیشت آورم ای محتشم
Şîr bînim, ey Xwedanîhtîşamo, ji te re
دستکت بوسم بمالم پایکت
Destên te ramûsim, mist bidim pê yên te
وقت خواب آید بروبم جایکت
Wexta raketinê, bimalim ciyê te yê raketinê
ای فدای تو همه بزهای من
Ey yê ku hemû bizinên min bibin qurbanê
ای بیادت هیهی و هیهای من
Ey yê ku bi yadê re bi ax û wex im
این نمط بیهوده می‌گفت آن شبان
Bi vî hawî, bêhûde, digot wî şivanî
گفت موسی با کی است این ای فلان
Mûsa got: Kî ye ew filankesê ku qal dikî
گفت با آنکس که ما را آفرید
Şivên Got: Ewê ku em afirandine
این زمین و چرخ ازو آمد پدید
Va zemîna û va çiraxa jê re amade ye
گفت موسی های بس مدبر شدی
Mûsa gotê, lo de bes e ew durûbûna te
خود مسلمان ناشده کافر شدی
Te xwe nakî misilman, lê kufriyê dikî
این چه ژاژست این چه کفرست و فشار
Va çi devebelaşî ye, va çi kufr û devleqî ye
پنبه‌ای اندر دهان خود فشار
Pemî têxe ber devê xwe
گند کفر تو جهان را گنده کرد
Gindûgemara kufra te dinya genî kir
کفر تو دیبای دین را ژنده کرد
Kufra te, dîn ji serî de ji hev de xist
چارق و پاتابه لایق مر تراست
Çarix û gore layiqa te ne
آفتابی را چنینها کی رواست
Ji Roj re çito tiştên wiha rewa dibînî
گر نبندی زین سخن تو حلق را
Ger qirika te terka van gotinan nede
آتشی آید بسوزد خلق را
A(gi)rek ê were û bişewitîne xelkê
آتشی گر نامدست این دود چیست
Ger ateş nehat, lê va dû ya çi ye?
.
.
.
گفت ای موسی دهانم دوختی
Got: Mûsa-yo te dev li min girt
وز پشیمانی تو جانم سوختی
Û ji poşmanî te dil li min şewitand
جامه را بدرید و آهی کرد تفت
Kinc li xwe dirrandin û keser kişand
سر نهاد اندر بیابانی و رفت
Serî li xwe bada û da ber çolê û çû

 بخش ۳۶ - عتاب کردن حق تعالی موسی را علیه السلام از بهر آن شبان
Beşa 36'a- Etabkirina Xwedê Teala ya li Mûsa Eleyîsselam a bona wî Şivanî
 

وحی آمد سوی موسی از خدا
Ayet hat ji Mûsa re, ji Xwedê
بندهٔ ما را ز ما کردی جدا
Te evdê me ji me cuda kir
تو برای وصل کردن آمدی
Tu bona weslikirinê hatî
یا برای فصل کردن آمدی
Yan tu bo feslkirinê hatî
تا توانی پا منه اندر فراق
Heta ku ji te tê, gav meavêje firaqê
ابغض الاشیاء عندی الطلاق
Ji min re tiştê tewrî nexweş firaq e (Ayet)
هر کسی را سیرتی بنهاده‌ام
Min her kesekî re sîretek daye
هر کسی را اصطلاحی داده‌ام
Min herkesî re derbirînek daye
در حق او مدح و در حق تو ذم
Ya li cem wî medh, li cem te gazinc e
در حق او شهد و در حق تو سم
Ya li cem wî hingiv, li cem te jehr e
ما بری از پاک و ناپاکی همه
Em dûr in ji hemû pakî û nepakiyan
از گرانجانی و چالاکی همه
Em dûr in ji hemû zexelî û çalakiyê
من نکردم امر تا سودی کنم
.
.
.
تو ز سرمستان قلاوزی مجو
Tu li sermestan li qilawûzan megerre
جامه‌چاکان را چه فرمایی رفو
Li kinc dirriyan çi re, dirûnê ferman dikî
ملت عشق از همه دینها جداست
Miletê eşqê ji hemû dinyayê cidatir e
عاشقان را ملت و مذهب خداست
Ji aşiqan re milet û mezheb Xweda ye
لعل را گر مهر نبود باک نیست
Ger nebe li Leal mohr, nîne zirar
عشق در دریای غم غمناک نیست
Eşqa li nav deryaya xemê, ne xemdar e

بخش ۳۷ - وحی آمدن موسی را علیه السلام در عذر آن شبان
Beşa 37'a- Wehîyhatina ji Mûsa Eleyhîsselam re ya bona uzra li wî Şivanî



بعد از آن در سر موسی حق نهفت
Ji wê şûnde Xwedê girte serê Mûsa
رازهایی گفت کان ناید به گفت
Got bi wî re sirrên ku nayên gotin
بر دل موسی سخنها ریختند
Şorr weşandin bi ser dilê wî de
دیدن و گفتن بهم آمیختند
Dîtin û gotin bi hev re barandin
چند بی‌خود گشت و چند آمد بخود
Çiqas ji xwe çû bû û çiqas li xwe vegerriyabû
چند پرید از ازل سوی ابد
Çiqas ji ezelê,  ber bi ebedê firriya
بعد ازین گر شرح گویم ابلهیست
Ger ji vê şûnde şerh bikim, ebes e
زانک شرح این ورای آگهیست
Ji ber ku şerha vê, derveyî agahiyê ye
ور بگویم عقلها را بر کند
Û ger bibêjim aqilê ji seriyan herre
ور نویسم بس قلمها بشکند
û ger binivîsim, qelem ê bişkên
چونک موسی این عتاب از حق شنید
Çing ku Mûsa ew etaban ji Xwedê bihîstin
در بیابان در پی چوپان دوید
Da ber çolê û bi dû şivên ket
بر نشان پای آن سرگشته راند
Şopa wî, yê ku serê xwe rakirî ajot
گرد از پرهٔ بیابان بر فشاند
Toz ji çolistanê li ber pekiya
گام پای مردم شوریده خود
Gavên pêyên merivekî dînbûyî
هم ز گام دیگران پیدا بود
Helbet ji gavên yên din cidatir dibin
یک قدم چون رخ ز بالا تا نشیب
Qidûmek mîna keleyeka ji banî heta xwar
یک قدم چون پیل رفته بر وریب
Qidûmek mîna fîl çeprast gerriyabû
گاه چون موجی بر افرازان علم
Geh mîna pêlan bi ezmanan ve bilind dibû
گاه چون ماهی روانه بر شکم
Geh mîna masîyan ber bi zik ve dadigerrî
گاه بر خاکی نبشته حال خود
Geh li ser axê dinivîsand halê xwe
همچو رمالی که رملی بر زند
Mîna remilbêjê ku remilê dineqşîne
عاقبت دریافت او را و بدید
Axirî ew dît û pê re nîşan da
گفت مژده ده که دستوری رسید
Pê re got: Mizgînî ji te re ku destûr hat
هیچ آدابی و ترتیبی مجو
Qet megerre li edeb û tertîbê
هرچه می‌خواهد دل تنگت بگو
Her çi yê ku tê tê dilê te bibêje
کفر تو دینست و دینت نور جان
Kufra te dîn e, dînê te nûra can e
آمنی وز تو جهانی در امان
Tu emnî û bi te re dinya jî bi emn e
ای معاف یفعل الله ما یشا
Ey miafo, Xwedê herçi tiştê dixwaze dike
بی‌محابا رو زبان را بر گشا
Bêtirs bigerrîne zimanê xwe
گفت ای موسی از آن بگذشته‌ام
Got; Mûsa-yo, êdî min ew li dû hîşt 
من کنون در خون دل آغشته‌ام
Ez niha di nav xwîna dil de vedigevizim
من ز سدرهٔ منتهی بگذشته‌ام
Ez ji sidreyî minteheyê raborîm
صد هزاران ساله زان سو رفته‌ام
Bi sed hezaran sal li vê rê çûm
تازیانه بر زدی اسپم بگشت
گنبدی کرد و ز گردون بر گذشت
محرم ناسوت ما لاهوت باد
آفرین بر دست و بر بازوت باد
حال من اکنون برون از گفتنست
اینچ می‌گویم نه احوال منست
نقش می‌بینی که در آیینه‌ایست
نقش تست آن نقش آن آیینه نیست
دم که مرد نایی اندر نای کرد
درخور نایست نه درخورد مرد
هان و هان گر حمد گویی گر سپاس
همچو نافرجام آن چوپان شناس
حمد تو نسبت بدان گر بهترست
لیک آن نسبت بحق هم ابترست
چند گویی چون غطا برداشتند
کین نبودست آنک می‌پنداشتند
این قبول ذکر تو از رحمتست
چون نماز مستحاضه رخصتست
با نماز او بیالودست خون
ذکر تو آلودهٔ تشبیه و چون
خون پلیدست و به آبی می‌رود
لیک باطن را نجاستها بود
کان بغیر آب لطف کردگار
کم نگردد از درون مرد کار
در سجودت کاش رو گردانیی
معنی سبحان ربی دانیی
کای سجودم چون وجودم ناسزا
مر بدی را تو نکویی ده جزا
این زمین از حلم حق دارد اثر
تا نجاست برد و گلها داد بر
تا بپوشد او پلیدیهای ما
در عوض بر روید از وی غنچه‌ها
پس چو کافر دید کو در داد و جود
کمتر و بی‌مایه‌تر از خاک بود
از وجود او گل و میوه نرست
جز فساد جمله پاکیها نجست
گفت واپس رفته‌ام من در ذهاب
حسر تا یا لیتنی کنت تراب
کاش از خاکی سفر نگزیدمی
همچو خاکی دانه‌ای می‌چیدمی
چون سفر کردم مرا راه آزمود
زین سفر کردن ره‌آوردم چه بود
زان همه میلش سوی خاکست کو
در سفر سودی نبیند پیش رو
روی واپس کردنش آن حرص و آز
روی در ره کردنش صدق و نیاز
هر گیا را کش بود میل علا
در مزیدست و حیات و در نما
چونک گردانید سر سوی زمین
در کمی و خشکی و نقص و غبین
میل روحت چون سوی بالا بود
در تزاید مرجعت آنجا بود
ور نگوساری سرت سوی زمین
آفلی حق لا یحب الافلین

19 Mayıs 2015 Salı

Hevdîtinek bi Nuh Ateş re û serdanek li Kurdên Anatoliyayê

Kîtêbên N. Ateş û Bîrnebûn
Di dema ku eleqeya min bi xwendin û nivîsandina bi Kurdî re çêbûye virve, ez peyv û biwêjên ku li mezinan dibihîzim û bala min dikşînin, li xweşiya min diherin li ser înternetê digerrim. Gava ez li wan peyv û biwêjan digerrim jî, pirr caran an li kovara Bîrnebûnê û malperên Kurdên Anatoliya Navîn, yan jî li ser malpera Zinarê Xamo rast li wan peyvan têm. A bi vî hawî kovara Bîrnebûnê bala min kişand û ji hejmarên wê yên kevin de, min yek bi yek dest bi xwendina hejmarên wê kir. A Cenabê Nuh Ateş jî min li Bîrnebûnê nas kir. Çîrok û serhatinên ku wî bi zimanekî hêsan qal dikirin, mîna ku bi xwe hatibin serê min dihatin û min têde gelek biwêj û peyvên ku di bîra min de ber bi wendabûnê ve diherrin ji nû ve bi bîr dianîn û di ber re jî li Wîkîferhengê zêde dikirin. Paşê min hersê kîtabên wî (Nivîsên Per, Tayek Porr û Ehmedê Elê) jî bi dest xistin [Mixabin, kêmasiyeka weşanxaneya Apecê ya ji hêla belavkirina kîtaban ve heye] û xwendin. Dîsa ez bi wan pirr kêfxweş bûm û çîrok û hikayeyên ku qal dikirin mîna ku hatibin serê min, mîna ku li derdora min derbas bûbin dihatin. Di ber re, danûstandina me bi rêya e-nameyan dewam kir û pê re min hu kir ku wî, bêyî ku hay jê hebe di 2010'an de bi wergerrandina min ji Weşanên Lîsê derketiye, li ser Bîrnebûnê dest bi wergerrandina Veguherîn a Franz Kafka kiriye. Jixwe wergerr tiştekî ku qet tucaran netemam e û zêdebûna wergerran, ya eynî pirtûkê be jî, ne kêmasî, bêguman, zêdebûneke. Paşê, me bi hev re birrî ku gava ew hat em hevdu bibînin. 
Gundê Xelîka
Kekê Nuh, di serê mehê gulanê (ya 2015'a ) de hate gundê xwe û xeber da min ku ew hatiye. Min jî, bi Xanima xwe û lawê xwe ve, tidareka xwe kir û berê xwe da Anatoliya Navîn, a ku berê min di derbarê de pirr xwendibû, lê hîn bi çavên serê xwe nedîtibû. Di ber Gola Xwê re, me xwe gihande Qulekê(Tr. Kulu), navçeya Qonyeyê. Li wir, me bi Cenabê Nuh Ateş, re li mala xweyînga wî, bi mêvandariya dilgerm a xwîşka hêja Xecê, hevdu dît. Sohbeta me li derdora edebiyata Kurdî, Bîrnebûnê, Kurdên Anatoliya Navîn gerriya. Em bi êvarî çûne gundê Xelîka(Karacadağ), mala birayê Kekê Nuh, Kekê Hus û li wir jî em rast li mêvandariyeka pirr dilgerm hatin. Me şorr tîr kir, em ji sohbeta wî ya şirîn têr nebûn, lê, di ber re şev jî tîr bû û şev dereng bû, me xatir xwest û em dîsa vegeriyan mala xweyînga Kekê Nuh, mala xwîşka Xec.
Sibê ya din ji dû taştê re me dîsa berê xwe da Xelîka, dîtina wir a bi ro hîn xweştir bû. Me derûdora gund dît, dîsa li mala Kekê Hus û jina wî Zexê, sohbetek xweş borand, lawê min Ûsiw bi dîk û mîrişkan kêfxweş bû û paşê me xatir ji hev xwest. Em vegerriyan Qulekê, me li wir ji Kekê Nuh û xwîşka Xec jî xatir xwest.
Ji ber ku, li Semsûrê, li gundê kêleka me jî Terzî hebûn û wan digot em ji Qirşehîrê hatine, berê jî çûnûhatin di navbera Terziyê li cem me û yên Qirşehîrê jî dewam bûye min dixwest ku herrime wir jî. Ji dû xatirxwestina ji Qulekê re, em di ser Qirşehîr - Kamanê re çûne wir. Bi çend rêşaşiyan, wekî ku em ber bi kepira Kaniya Kûrik de herrin, em gihîştin Terziya. Lê em hinekî dereng jî man.

Ji berê de peywendiya me bi cenabê Vahit Duran ve, li ser van tiştên min li jor qal kiribûn, çêbûbû. Xwedê jê razî be, min ji bo çûnê xeber da şûnde jî pirr ji me re bû alîkar. Her gavê li me dipirsiya, ka em ê çito xwe bigihînin wê derê. Ew bixwe ne li gund bû, lê him dê û bavên xwe, him jî hevalên ku agahdar kiribûn, bi dilgermiyeka mezin li me bûn mêvandar. Me dîsa sohbetek li ser Kurdên Anatoliya Navîn, hatina wan, bicihbûna wan a li wir û rewşa wan a berê û niha kir. Lê wext teng bû, rê jî li me dirêj bû, loma me xatir xwest û em ji wir derketin û me bi xanima xwe û lawê xwe ve dîsa lêxista rê ya ber bi mal ve. Lê bi dilê ku li wir mayî, bi serdaneka temamnebûyî.

Tiştê ku min bi vê serdana biçûk re dîtibû ez dikanim bi çend şorran wiha bibêjim: Rewşa aboriyê ya Kurdên Anatoliya Navîn bi giştî, ji gundên li Kurdistanê pirr baştir e. Ew tiştekî pirr hêjayî kêfxweşiyê bû. Ji ber ku min berê berdestiya Kurdên me li Heleb, li Tehran û Stenbol û bajarên biyanî dîtibû ew tiştekî hêjayî kêfxweşiyê bû. Dêmek ku mezinan berê bilasebeb berê xwe nedane wir. Wekî din, herçiqas tofana asîmîlasyonê ya çend deh salên dawîn li wir jî bandoreka mezin berdabe jî, ji aliya parastina zimên û çanda Kurdî de jî, rewş ji gelek cihên Kurdistanê rindtir e. Helbet belavbûna mîna nokên li ser tehtê ya li her derên cihanê, rabûna li hember pelên vê tofanê zehmettir kiriye, lê, di ber re, ew bûye wesîleyeka hişyariyeka xurttir jî. Pê re him îmkan û firsend jî pirr bûne. Pirs ev e ku ka em dikarin van îmkan û firsendan çiqas bi kar bînin.