30 Aralık 2013 Pazartesi

سیاوش قمیشی - بــازی - Siyaweş Xumeyşî- Lîstik

تمام سال من بی تو                      Temama salên min ên bê te
 پر از سوز زمستونه                    Tijî sermeya zivistanê ne

صدای خنده رو هیچکس                Sewta kena li rûyê min
نمیشنوه از این خونه                    Kes nabihîze li vê malê

تو رفتی و نگاه من                     Tu çûyî û li nihêrinên min
یه دریا درد و غم داره                  Deryayeka xem û derdê heye

یکی انگار توی سینم                   Mîna ku yek di sîneya min de
گل یأس می کاره                         Gula xemê datîne

بی تو قلب جهنم هم                     Bê te nava cehenemê
مثل خونه واسم سرده                  Eynî mîna mala min sar e

با اون حالی که تو رفتی                Bi ew halê ku tu çûyî
محاله بازی برگرده                     Tekrara lîstikê nemimkûn e

دارم یخ میزنم بی تو                    Bê te ez diqerrisim
تا فرصت هست آخه برگرد             Hîn ku firsend heye, vegere

تو این سرمای تنهایی                 Tu di nav va sermaya tenêtiyê de
نمیشه حفظ ظاهر کرد                  Tiştek nayê veşartin

جای خالیه تو داره                     Cîhê ku te xalî hîştî
همه دنیامو می گیره                    Hemû dinyaya min digire

بی تو آسونترین کارا                   Bê te karê hêsantirîn jî
واسم سخت و نفس گیره               Çetin dibin û min bêhnteng dikin

بی تو هم صحبت شبهام                Bê te hevalê minê sohbetê
همین چهار دونه دیواره               Tenê van çar dîwaran in

بی تو این سقف هم سقف نیست       Bê te va baniya ne eynî banî ye
ازش دلتنگی می باره                  Jê diltengî dibare



16 Aralık 2013 Pazartesi

Türklük, Türkçe neyinize yetmiyor?

04.09.2009 "Siyaset Meydanı" programı Kürt Sorunu'nu çocukların tartıştığı program olmuştu. Bu programda Ece Temelkuran ın söylediği yıllardır aradığım bir sorunun cevabı olnuştu;

"Ece Temelkuran sayesinde yıllardır aklımı kemiren bir soru açıklığa kavuşmuştur. kürtlerle günlük olarak ortak yaşam alanını paylaşanları geçtim, benim köyüme gelen öğretmeni, imamı neden bir kelime dahi Kürtçe öğrenmeden geri döner. Yanlarında yabancılık hissetmesin diye mecburen yarım yamalak türkçeleri ile sohbet ederek ona doğru 10 adım atan kürtlere, karşı bir adım dahi atmaz. neden bu insalar ne konuşuyor, nasıl konuşuyor diye hiç merak etmez?. Evet ece temelkuran ın deyimi ile bunun nedeni insanların içine yerleştirilen "kolonyalist" kişilik. Hatta bu kolonyalist yapı kimilerinde otokolonyalist bir hal alıp kendine de yönelip, unutma, otoasimilasyon halini de bürünüyor. sanırım programdaki kız trabzon luydu. Trabzon da lazların olduğunu ama kendisinin bir gün dahi lazca öğrenmeyi düşünmediğini, merak etmediğini, dolaylı olarak kürtçe öğrenelim diyen çocukları anlamadığını dile getiriyordu. kemalizmin tam da söyletmek isteyeceği türden cümleler: kendi asimilasyonu, otoasimilasyonu yetmediği gibi başkalarının asimilasyon direncini de sorgulamak. kemalizm bunu etnik düzlemde lazlar, zazalar, kurmanclar üzerinden kurmanclarlara yapmayı çalıştı. zaman zaman bireysel başarı da sağladı ki, zazadan, kurmancdan "neden asimile olmuyorsun, türkçe neyine yetmiyor ki, türk olmak niye yetmiyorki" yakınmalarını duyuyoruz.. Bu kolonyalist-otokolonyalist yapıdır ki insanlar yanlarındaki 10-15-20 milyon insanın konuştuğu bir dili merak etmeyi düşünmüyor. merak edenleri de anlamıyor.

Ali Kırca programda düstur edindiği "Türkiye ye de ilkler bu programda gerçekleşti, her şey konuşuldu" sloganına çok da halel getirmeden bilinen çizgisine yakın bir tutum sergiledi. örneğin Mahmut Esat Bozkurt un sözünü, "Şark Islahat Planı"nı anlatan çocuğa notlardan okumayalım derken, resmi ezberleri not alıp okuyan çocuklara bunu pek hatırlatma gereği duymadı. ali kırca yı tanımasak, bilmesek bunlar aman bir şeyler olur kaygısı ile yapıldı diyeceğiz ama ali kırca nın "enkırmen" olarak da çizgisi belli . Sanırım programdaki en küçük çocuk yiğit idi. fazlasıyla sempatik bir çocukdu. nitekim konuşurken en fazla çocuk gibi davranan çocuk du. İşte bu çocuk Orhun Yazıtlarında okuduğu kadarı ile Kürtlerin Türk olduğunu dolayısı ile aynı soydan geldiklerini, kanın artık silahla ya da ne ile olursa olsun durması gerektiğini söyledi. Dediğim gibi fazlasıyla sempatik bir çocuktu. Lakin Ali Kırca yiğit in sempatikliğini kullanarak herkesi bu ortak payda da toplanmaya davet etti. ortak payda kürtler ve türklerin aynı soydan geldiği idi. Tamam çocuk semptatik, programda tüm çocukluğu ile duruyordu. Lakin resmi söylem bir çocuğun ağzından çıkınca masumlaşmıyor. Hele hele sebep olduğu facialar ortadayken.

"Bölge"den gelen çocukların en azından "dil", "kültür" meseleleri konusunda kendi olmaları, kendi yaşadıklarını, hislerini dile getirmeleri, fakat sorunu televizyonlar ve gazetelerden öğrenmiş çocukların bilinen ezberlerin dışına çıkamamış olması çok da şaşırılacak bir olgu değil. Bir taraf kendi dilini konuşmasından, öğrenmesinden neden bu kadar korkulduğunu anlamazken, bir taraf türk olmanın, türkçe öğrenmenin neylerine yetmediğini, türk olmanın erdemlerinden bahsediyordu. Bunun dışındaki sorunları dile getirirken yapılan düz mantık karşılaştırmalarının çocuk olmaları ile yakından ilgisi var. yani "istanbul a kar, hakkari kadar mı yağıyor ki" ancak çocukla sorulabilecek bir düz mantık sorusu.
Beni bu program ile ümitlendiren insanların genel olarak, hala kimi ezberler dile getirilse de, kürtlerin varlığını, kürtçe nin varlığını kabul etmeleri. bu program 10 sene önce yapılsa kürt mü var, kürtçe ne diye program başlamadan biterdi. ama bugün insanalr kürtlerin var olduğun inkar etmiyor. kürtçe nin varlığını inkar etmiyor. sadece türk olmak, türkçe neylerine yetmiyor diyor. en azından bu da bir ilerleme."

28 Kasım 2013 Perşembe

Mexlûq - مخلوق

                                              
                                             
داغ يه عشق قديمو                                                       Birîna eşqê berê
اومدي تازه كردي                                                         Tu hatî û te teze kir
شهر خاموش دلم رو                                                      Bajarê ser dilê min ê bêdeng
تو پر آوازه كردي                                                         Te şên kir
آتش اين عشق كهنه                                                      Arê vî eşqî berê
ديگه خاكستري بود                                                       Êdî bûbû xwelî
اومدي وقتي تو سينه                                                     Kînga tu hatî ser sîneyê
نفس آخري بود                                                            Nefesa axirîn bû
به عشق تو زنده بودم                                                    Bi aşqê te zindî bûm
منو كشتي دوباره زنده كردي                                            Te ez kuştim û dîsa vejandim
دوست داشتم دوسم داشتي                                               Min ji te hez kir, te ji min hez kir
منو كشتي دوباره زنده كردي                                            Te ez kuştim û dîsa vejandim
تا تويي تنها بهانه                                                        Tu yî mehneya tenê, ji min re
واسه زنده بودنم                                                          Da ku ez bijîm
من به غير از خوبيه تو                                                  Ez ji xeyrî delaliya te
مگه حرفي ميزنم                                                          Niha tu gotinan nabêjim
عشقت به من داد                                                          Eşqa ku te da min
عمر دوباره                                                                Umrekî dubare
معجزه با تو                                                                Mucizeyekî tu
فرقي نداره                                                                 Ferq jê nîne
تو خالق من                                                                Tu xaliqê min î
بعد از خدايي                                                               Ji pey Xwedê re
در خلوت من                                                               Di nav tenêtî û bêdengiya min de
تنها صدايي                                                                Tu sewta tenê yî
به عشق تو زنده بودم                                                   Bi eşqa te zindî bûm
منو كشتي دوباره زنده كردي                                           Te ez kuştim û dîsa vejandim
دوست داشتم دوسم داشتي                                              Min ji te hez kir, te ji min hez kir
منو كشتي دوباره زنده كردي                                           Te ez kuştim û dîsa vejandim
رفته بود هر چي كه داشتيم                                             Herçi bîranîna me ya ku hebû
ديگه از خاطر من                                                        Niha ji bîra min çûye
كهنه شد اسم قشنگت                                                    Kevin bûye navê te yê xweşik
ميون دفتر من                                                            Li ser deftera min
من فراموش كرده بودم                                                  Min ji bîr kiribûn
همه روزاي خوبو                                                        Hemû rojên xweşik
اومدي افتابي كردي                                                      Tu hatî û te ronî kir
تن سرد غروبو                                                           Canê sarê li ber xirûbê
عشقت به من داد                                                         Eşqa ku te da min
عمر دوباره                                                               Umrekî dubare
معجزه با تو                                                              Mucizeyekî tu
فرقي نداره                                                                Ferq jê nîne
تو خالق من                                                              Tu xaliqê min î
بعد از خدايي                                                             Ji pey Xwedê re
در خلوت من                                                             Di nav tenêtî û bêdengiya min de
تنها صدايي                                                              Tu sewta tenê yî
به عشق تو زنده بودم                                                 Bi eşqa te zindî bûm
منو كشتي دوباره زنده كردي                                        Te ez kuştim û dîsa vejandim
دوست داشتم دوسم داشتي                                           Min ji te hez kir, te ji min hez kir
منو كشتي دوباره زنده كردي                                        Min ji te hez kir, te ji min hez kir



گوگوش                                                                    Gûgûş






25 Kasım 2013 Pazartesi

Suriye Kürtleri

[Ev nivîsa ji dû gerra min a ku ez di sala 2009'a de çûbûm re, di "Ekşi Sözlük"ê de hatibû nivisîn. Bi çend sererastkirinan re ez kopiya vir dikime: Suriye Kürtleri ]

Her ne kadar varlıkları kayıtlarda pek geçmese de var olan Kürtlerdir. Ki oluşturdukları nüfus Suriye nüfusunun %10-15 lik kısmını oluşturmakta. Türkiye sınırı boyunca, Serxet, Binxet boyunca simetrik bir şekilde dağıldıkları söylenebilir. Ki ağırlıklı olarak Qamişlo, Amûdê, Tirbê Spî, Hesîçê, Serê Kanîyê[Res el Ayn, Ceylanpınar], Kobanî ve Efrîn in şehirleri ve çevresine dağılmışlardır. Dediğim gibi genel olarak ortadaki hudud boyunca simetrik bir şekilde dağılmışlardır. En doğuda Nusaybin in tam karşısına kurulmuş Qamişlo Suriye deki Kürtler için hem politik, hem tarihi açından en önemli şehir konumunda. Ki şehir de önemli bir Süryani ve Ermeni ve bir miktar Arap nüfusu da olmasına rağmen şehrin Lingua Franca sı Kürtçe. Şehirde botan kurmanci si ile konuşulduğu söylenebilir. Lakin ilginçtir burda Arapça etkisinden mi bilmiyorum, diğer yörelerde normal a olarak seslendirilen "a" lar "ä" gibi bir hal almakta. Örneğin "zanim" derken "zänim" gibi bir şey oluyor, ki a birazcık "e" ye doğru çekiliyor. Nedenini bilemiyorum, dediğim gibi Arapça nın etkisi olabilir. Qamişlo yakınlarındaki Amûdê ve Tirbêspî, Serê kanî[res el ayn] de önemli kürt nüfusu barındırmakta. Suruç un karşısında yer alan Kobanî de kürtlerin yerleşik olduğu diğer önemli bir bölge. Daha batıda ise Efrîn şehri ve çevresi kuzeydeki Kilis-Islahiye kürtçesinin hemen hemen tıpatıp aynısını konuşmakta. Sayma sistemi 10 ila 20 arasında kuzeydeki gibi deh û yek(11), deh û du(12) şeklinde gitmekte(daha doğu da, yanzdeh, duwanzdeh, sêzdeh). İlginçtir yine kuzeydekine benzer bir şekilde kimi Türkçe kelimelerin kullanılması ilginç[örneğin duyduğum dorxi(doğru), gêndi(kendi)] geldi bana. ki melodik olarak konuştukları kurmancinin kulağa hoş geldiğini de belirtmek lazım. bu şehirlerde ne kadar kürdün yaşadığını bırakın, şehirlerin nüfusunu dahi kime sorduysam öğrenemedim. qamışlo kaç kişdir, kaç kişi yaşar, efrîn în nüfusu nedir sorularının cevabı genel olarak "çok" oluyor.

Suriye kürtlerinin Suriyedeki durumu kürtlerin yaşadığı dört ülkedekiler içindeki en kötüsü olduğu söylenebilir. Kürtlerin varlığı kabul edilse de bu kabulün yasal hiçbir karşılığı yok. Olanlarda da dünya da pek benzerinin kalmadığı bir muamele söz konusu. 1962 de suriye nin yöneticileri kürtlerin kuzeyden gelerek Qamişlo ve çevresinde kürt nüfusunu yoğunlaştırmaya çalıştıklarını iddia edip burada bir nüfus tespiti yoluna gidip 1945 ten önce burda yaşadığını ıspatlayamanlar vatandaşlık vermedi. ki bu nüfus o zaman 120 bin kişilik bir kürt nüfusunu kapsıyordu. Bugün hala 200 bin civarı kürdün dünyanın herhangi bir ülkesi ile vatandaşlık bağı yok.

Ki o bölge ile ilgili suriye nin tutumu bununla da sınırlı kalmadı. Ceylanpınar dan başlayarak turkiye ve ırak sınırı boyunca Arap nüfusu getirilerek buradaki kürtler ile diğer kürtlerin arasına bir insan bariyeri oluşturulmaya çalışıldı. Kimliği olmayan kürtlerin dışındaki kürtler in de durumunun pek iyi olduğu söylenemez. Kürtlüğü çağrıştıran herhangi bir şey suriye hükümetince hemen bastırılmakta veya cezalandırılmakta. Halep de odacıların, garsonların[ya da benim rastladıklarımın hemen hepsinin] ya Qamişlo lu ya da Efrîn li Kürt olması ekonomik konumları hakkında bir fikir veriyor. Yine de tüm bu olumsuzluklara rağmen kürtlerin politik ve kültürel hareketlerine 1960 lara kadar önemli bir ivme merkezi olmuş ve Ehmed Huseyni, Ciwan Haco, Abbas Ahmed, Xero Abbas, Mihemed Şêxo, Helîm Yusiv gibi önemli figürleri hayatımıza kazandırmışlardır.

24 Kasım 2013 Pazar

Kürdistan ne yan düşer

Evliya Çelebi, resmi söylemin bakış açısına göre, Türkiye'de Kürt sorunu olarak bilinen soruna neden olmuş kişilerden birisi olarak nitelenebilir. Evliya Çelebi gibileri olmasaydı, Kürt Sorunu'na kaynaklık eden bölgenin geçmişi ve o bölgenin insanları üzerine her şey yeni baştan daha kolay yazılabilir ve zihinler yeni baştan tekrardan istendiği gibi yoğurulabilirdi[şimdilerde büyük oranda başarıldığı gibi].

Ama işte olmadı, olamıyor, Evliya Çelebi zamanında dağ bayır dolaşmış, gördüklerini duymuş, kaydetmiş, yazmış bugünlerde yazdıklarının kimi kısımları görülmezse, tahrif edilse, gizlense de kökten yok etmek mümkün olmuyor. Siz bakmayın Evliya Çelebi ve "Kürtçe" kelimeleri aynı cümlede kullanıldığında, kurulan cümlelerin ekseriyetle "Evliya Çelebi bile Kürtçe nin o kadar farklı lehçeleri var ki bazen aralarında ancak tercüman ile anlaşabiliyorlar demiş" cümlesinden oluşmasına. Bu Evliya Çelebi'nin çoğu anlatısının ve de konudan bahsettiği paragrafın en işe gelen cümlesi olduğu için öne çıkmıştır. Diğer söyledikleri de çoğu latin alfabeli Türkçe basımlarda ya atlanmış, ya da basılmamıştır. Mesela o dönemde coğrafik sınırlarını, yapısını anlattığı Kürdistan kelimesi çoğu Türkçe baskı da atlanmış, Kürtçe ve Kürtler üzerine verilen çoğu bilgi baskıya alınmamıştır. Örneğin; "Kürt Şiiri Antolojisi"nde(Selim Temo) yer alan Monla-yı Alim Ramazan-ı Abbasiyan ın bir şiirini Evliya Çelebi "Behdinan"dan geçerken kayda alır, lakin birçok bilgi gibi bu şiir ne Zuhuri Danışmanın, ne Kültür Bakanlığının ne de Yeni Şafak ın baskılarına alınır, üstelik şairden de hiç bahsedilmez. Hakkında birçok bilgi verdiği Kürdistan ise ancak Türkiye İş Bankası nın yayınlarında geçer. yine de bu notların büyük bölümü henüz basılmamış durumda. Doğu uzmanı, Kürtler, Kürdistan üzerine birçok çalışmaya imza atan Martin van Bruinessen in bu konu üzerine bir yazısı var şurda;
http://www.diyarbekir.net/...news;op=author_id;id=476 (Eski link gitmiş, burda http://kurdkulturu.blogspot.com/2009/04/evliya-celebinin-seyahatnamesinde-16-ve.html)

Evliya Çelebi, kendi deyimi ile Kürdistana üç kez gitmiş ve bu sırada burası ve halkı ile önemli anlatımlar yapmıştır. Örneğin, Kürtçe dil değildir savı ile ortaya çıkanların sarıldıkları dayanaklardan birisi olan ve öncesi anlatılmayan "Kürtçe nin 16 lehçesi var ve bu lehçeler birbirinden o kadar farklıdırki konuşanları aralarında bazen tercüman ile anlaşırlar" cümlesinin geçtiği anlatını şu şekilde;

"müverrih mığdısî kavli üzre ba’de’t-tûfân-ı nûh, imar olan şehr-i cûdi’dir, andan kal’a –i sincâr’dır, andan bu kal’a-i mefârikin’dir amma şehr-i cûdi sâhibi hazret-i nûh ümmetinden melik kürdim altı yüz sene mu’ammer olup kürdistân diyârların geşt [ü] güzâr ederek bu mefârîkin’e gelüp âb [u] hevâsından hazz edüp bu zemînde sâkin olup evlâd [u] ensâbı gâyet çok olup lisân-ı ibrî’den indiyyât bir gayrı lisân-ı turrehât peydâ etdi kim ne ibrî’dir ne arabî ve ne pârisî ve ne lisân-ı derî’dir ve lisân-ı pehlevî’dir, ana hâlâ lisân-ı kürdim derler. bu diyar-ı mefârikîn’de peydâ olup hala diyâr-ı kürdistân’da isti’mâl olunan lisân-ı kürd hazret-i nûh ümmetinden melik kürdim’den kalmışdır, ammâ vilâyet-i kürdistân dağistân u sengistân bilâd-ı bîpâyân olmağile on iki gûne lisan-ı ekrâd vardır kim birbirlerine elfâzları ve lehçe-i mahsûsaları mûğayirdir kim niçesi birbirlerinin kelimâtların tercümân ile anlarlar"

Yani diyor ki (özet alarak, elden geldiğince çevirirsek); "tarihçi mığdisî nin dediği üzere, tufandan sonra, imar edilen cudi şehridir, (?) sincar kalesi ve mefarikin kalesidir. ama cudi şehrinin meliki hazreti nuh un ümmetinden melik kürdim altı yüz sene yaşayıp kürdistan diyarlarını dolaşıp gezerek bu mefarikine gelip hava ve suyundan haz edip u bölgede kalıp, evladı ve soyu gayet genişleyip ibranice den farklı saçma sözlerden bir dil oluşturdu ki ne İbranice, ne Arapça, ne Farsça, ne Dari(farsça nın iran lehçesi), ne Pehlevidir(orta farsça), ana haline lisan-ı Kürdim derler. bu diyarı mefarikin de ortaya çıkıp hala kürdistan bölgesinde konuşulan kürtçe hazreti nuh ümmetinden melik kürdim den kalmışdır, ama kürdistan bölgesi dağlık ve taşlık ve çok(sonsuz) sayıda şehirden oluştuğundan 12 farklı kürt dili vardır. ama kimi lehçeleri ve kelimeleri öyle farklıdır ki birbirlerini ancak tercüman ile anlarlar."

Evliya çelebi nin bahsettiği Miğirdiç o yörelerdeki çoğu anlatısını dayandırdığı Emeni bir tarihçidir. neyse konu zaten böyle bir anlatım olan paragrafın tek cümle ile işe geldiği gibi yorumlanması.

O dönemki Kürdistan ı tarifini ve önemini ise şöyle kayda geçiyor;
"Memâlik-i azîmdir, bir ucu cânib-i şimâlde diyâr-ı erzurum’dan diyâr-ı van’dan diyâr-ı hakkari ve cizre ve imâdiyye ve musul ve şehrezûl ve harîr ve ardalân ve bağdâd ve derne ve derteng ve ta basra’ya varınca yetmiş konak yer kürdistân u sengistân add olunur kim irâk-ı arab ile âl-i osmân mâbeyinde bu kûh-ı bülendler içre altı bin adar aşâ’ir ü kabâ’il-i ekrâd sedd-i sedid olmasa kavm-i acem diyâr-ı rûm’a istîlâ etmeleri emr-i sehl idi.

inşâallah mahalliyle alti bin aded mîhr-i aşâ’irleri dahi tahrîr etmeğe destime hâme-i cevâhir-gûyâmı almışım, ammâ bu kürdistân’ın arzı, tûlu gibi vâsi değildir. cânib-i şarkîsinde acem hudûdunda harîr ve ve ardalan’dan hâk-i şam ve hâk-i irak –ı arab ki hâk-i haleb’dir, ol hâk-i pakeyne varınca kürdistân’ın arzı yigirmi ve yigirmi beş konak ve ednâsı on beş konak yerlerdir. ammâ bu kadar ülkeler içre beş kere yüz bin tüfeng-endâz ümmet-i muhammed şâfi’îyyü’l-mezheb vardır. "


"alanı geniştir, bir ucu kuzeyde erzurum yöresinden, van yöresinden, Hakkari yöresinden ve Cizre, Amediyye ve Musul ve Şehrezul ve Harir ve Ardalan ve Bağdat ve derne ve derteng ve ta Basra ya varınca, yetmiş konak dağlık yer Kürdistan olarak adlandırılır ki arap ırak ı ve osmanlı arasında bu yüksek yamaçların içinde altı bin kürt aşiret ve kabileleri olmasa acem kavimlerinin rum diyarına(anadolu yu) istila etmeleri kolay olurdu.

İnşallah yerleri ile beraber altı bin aded aşiretin mirleri(?) ni de yazmak üzere elime cevahiri guyamdan(?) kalemimi almışım, fakat kürdistan bölgesi doğuşu(uzunluğu ?) gibi geniş değildir. doğu yönünden iran sınırında harir ve ardalan dan şam toprağı ve ırak arap toprağı, ki halep toprağıdır, o her iki yere(arabistan?) varınca kürdistan ın genişliği 20-25 konak ya da en az 15 konaktır. ama bu kadar ülke içinde beş yüz bin(?) şafii mezhebine tabi ümmet-i muhammed vardır. "



[Bu yazı, 03.04.2008 tarihinde Ekşi Sözlük te, cyrus the virus rumuzu ile Evliya Çelebi başlığına yazdığım yazının biraz düzeltilmiş hali: http://eksisozluk.com/show.asp?id=12992479&utm_source=twitter&utm_medium=tweet&utm_campaign=social&utm_content=evliya+Celebi]

22 Kasım 2013 Cuma

مهتاب عشق -Mehtabî Eşq



ای مهتاب عشق بتاب                                    Mehtaba eşqêyê, roniyê bike li me
ای باران عشق ببار                                      Barana eşqêyê, bibare li me
ای خورشید محبت بسوزان بنیاد جنگ وكینه ها را  Rojê mihebetêyo, bişewitîne binyada dijminî û kînan 
آی آدما بیاییدبشوئیم گرد و غبار سینه ها را           Werin merivno, bişon toz û xûbara dilên xwe
این همه حرص و طمع برای چیست                  Çi re ye ew hemû çavbirçîbûn û têrnebûna we
آخه این دنیا مگه سرای كیست                         Axir, ew dinya ya kê ye
شاهان همه رفتند كاخ ها به جا ماند                   Şah gîş çûn, qesr li şûna xwe man
شاه و گدا مردند دنیا به جا ماند                        Şah û xulam gîş çûn, dinya li şûna xwe ma
مهتاب عشق بتاب                                       Mehtaba eşqê, roniyê bike li me
باران عشق ببار                                         Barana eşqê,  bibare li me
چه كسی با خود برده ذره ای از مال دنیا را         Kê bi xwe re biriye zerreyek ji malê dinyayê
چه كسی پیمان بسته كه ببینه صبح فردا را           Kê peyman çêkiriye ku ê bimîne roja sibêyê  
وقتی آدم یه روزی فنا میشه                           Wexta rojeke merîv bimire
میمیره روح از بدن جدا میشه                         Ruh ê terka bedenê bike
پس دیگه جنگ و جدال واسه چیه                    De niha ew ceng û şerr ji çi re ye   
اونی كه مونده تو این دنیا كیه                         Ew ê ku li vê dinyayê bimîne kî ye
اونی كه مونده تو این دنیا كیه                         Ew ê ku li vê dinyayê bimîne kî ye
شاهان همه رفتند كاخ ها به جا ماند                  Şah gîş çûn, qesr li şûna xwe man
شاه و گدا مردند دنیا به جا ماند                       Şah û xulam gîş çûn, dinya li şûna xwe ma
مهتاب عشق بتاب                                      Mehtaba eşqê roniyê bike li me
باران عشق ببار                                        Baran eşqê bibare li me
انسان چرا وقتی كه به قدرتی می رسه              Çi re meriv, gava ku bi hêz dibe
خودشو گم می كنه این همه ظلم میكنه               Xwe wenda dike, van zilman gîşan dike
این عمر كوتاه ما تموم میشه یه روزی              Va umrê me yê kurt ê rojeke dawî bibe
طعمه خاك می شویم                                  Em ê bibin ax û toz
نیست و هلاك می شویم                              Em ê tune û helak bibin
شاهان همه رفتند كاخ ها به جا ماند                 Şah gîş çûn, qesr li şûna xwe man
شاه و گدا مردند دنیا به جا ماند                      Şah û xulam gîş çûn, dinya li şûna xwe ma
مهتاب عشق بتاب                                     Mehtaba eşqê ronî bike
باران عشق ببار                                       Baran eşqê bibare
خدای توانا فرا خوانده ما را                         Xwedayê qedîr, bang li me da
سوی آدمیت-نور حقیقت                             Bo insaniyetê, bo nûra heqîqetê
خداوند عاشق فراخوانده ما را                       Xweda bang li me da, ji eşqê re
به عشق و محبت                                     Bo eşq û mihebetê
نه بر خشم و نفرت                                   Ne bo xişm û nefretê
ماهمه از خاكیم                                       Em gîş ji axê ne
دوباره از خاكیم                                       Em ê dîsa bibin ax
نه باقی مطلق                                          Ne baqiyê mitleq in
نه بام افلاكیم                                           Ne li ser felek in
شاهان همه رفتند كاخ ها به جا ماند                 Şah gîş çûn, qesr li şûna xwe man
شاه و گدا مردند دنیا به جا ماند                      Şah û xulam gîş çûn, dinya li şûna xwe ma
مهتاب عشق بتاب                                     Mehtaba eşqê roniyê bike li me
باران عشق ببار                                       Baran eşqê bibare li me


13 Kasım 2013 Çarşamba

Li Kurdistanê

Ew cara pêşin e ku min Kurdistan a azad bi çavên serê xwe dît. Di ser rêya Entab, Riha, Wêranşar(Viranşehir), Qoser(Qiziltepe), Nisêbîn, Cizîr, Sîlopiyê re em derbasa başûr bûn. Derbasbûna ji bakur de ber bi başûr ve nisbeten, li gor ya ji Kurdistanê ya ber bi Tirkiyê ve, ne çetin e. Nêzî seeteke de meriv dikare miemeleyan çê bike û di hidûdê re derbas bibe. Di wexta çêkirina miemeleyan de me bi "Xwedêda" yê Diyarbekirî re û hevalekî ji Wanê re sohbet kir, li ser halê Kurdistanê û berambera wê ya li Tirkiyê. Xwedêda hinekî çapika deng dikir û li Dihokê jî rast li min hat.

Li dû miemeleyan re em bi "Pismam tu bi xêr hatî" yan ve derbasa Kurdistanê bûn. Siftê Zaxo, paşê Dihok û paşê jî Hewlêr(Erbil). Rêyên li ser vê îstîqametê hîn cih bi cih çêdibin. Wê lomê li hin deran rê pirr teng in.

Rêyên di navbera bajaran de, di navbera Dihok û Hewlêrê de, hinekî teng bin jî, cadeyên li nav bajêr pirr fere ne. Cade û ziqaqên Hewlêrê pirr modern in. Li gor bajarekî ku di vê dawiyê de mezinbûyî re pirr bi nîzam û întîzam in. Ew nisbeten bo Dihokê jî wirg e.

Ez sibêya îniyê gihîştim Hewlêrê. Min digot qey navbera Hewlêr û Dihokê pirr ne dûr e û ez ê herim Hewlêrê û ji dû ku min, bi Evdile ve, hevalê xwe ve hev dît re ez ê hema vegerim Dihokê û beşdara(tev li) "Dîdar a Edebiyat a Kurdî ya Bakur-Rojava" bibim.  Lê navbera Dihok û Hewlêrê ji texmînên min zêdetir bûye û rêyê nêzî 2:30 nîvan girt. Him jî, gava ku min teqsî girt, ez rastî Kurdekî ku xwe kirî qurbana Amerîkayê hatim. Wî qoltixên teqsiya xwe giş bi beyraqên Amerîkayê girtibûn.
Şoforê xwe kirî kûçikê Amerîkayê
Wî bi xizekî ewqas zêde diajot ku êdî bi rê ve me dikir di yaxeya hev du re bigirta. Xiza xwe ji 130'î-140'î kêmtir nedikir û tim û tim erebeyên din bi hawiyekî bi talûke derbas dikirin. Her ku min ew hişyar dikir û digot hinekî hêdî biajo, tu pirr bi lez diajoyî, ew bi ser de bi hêrs dibû. Êdî, gava ku dîsa erebeyek bi talûke derbas kir min got Tu bi talûke erebeyan derbas dikî û di navbera me de ew dialoga derbas bû:

-"Ez bi aqilê xwe diajom, na tu bawer î ji min ziyatir diajoyî, were tu biajo"
-"Temam bi aqilê xwe biajo, lê hinekî hêdî biajo"
-"Belê, ez time hana diajom, wekî din rê di 3-4 seatan de jî xelas nabe"
...
-"Tu çend salî yî"
-"25 salî"

Werhasil me hinekî bi hev re minaqeşe kir. Wî dîsa di erebeyê de cixareya xwe vêxist û dewama rêya xwe kir. Lê bi eynî xizî.

Dihok

Axirî, û hezar şukir ji Xwedê re, em bi silamet gihîştin Dihokê. Şoforê xwe kirî qurbanê Amerîkayê ez li nav bajêr dianîm. Min seyareyaka(teqsî) din girt û ez pê çûm "Yekitiya nivîskarên Kurd a Dihokê" û ez gihîştim paşiya rûniştina li berî nîvro ya Dîdarê. Selim Temo û Çiya Mazî pirsên ku ji temaşevanan tên dibersivandin. Di navbera nên de min Mîran Janbar, yê ku min ew ji berê de nas dikir, dît û em li halê hev pirsiyan. Ji dû sohbeteka kurt re me ji hev xatir xwest û ez bi nav ziqaqên bajêr ketim. Nêzî çar seetan navber hebû û ev firsendek bû ku ez li nav bajêr bigerrim.

Li pêş "Mem û Zîn", li kêleke "Vîn" û li piş "Hawar"
Ya ku li nav bajêr hema, tavilê bala min kişandî, bajerekî bi her quncî xwe ve Kurdewar, bi her goşeyî xwe ve bi xemlên Kurdiya şîrîn xemlandî bû.
Navên hema hema giş dûkanan, firoşgehan, kargehan bi Kurdî ne. Firina "Rêber", Firoşgeha "Xebat", Otêla "Jotyar"... hwd. û otela "Xanî". Li ber Otêla Xanî jî heykelê Ehmedê Xanî hebû. Ez bi vê dîmenê kêfxweş bûm.

Paşê, mîna ku min ji berê de pilankirî, ez li weşanxaneya Spîrêz a ku ji Înternetê nêv dizanim gerriyam. Min li ajovanekî teqsiyê pirsiya, ez li teqsiyê siwar bûm ku em pê lê bigerrin. Em bi wî ve çend deqîqeyan gerriyan lê me ew nedît û bi min re got em li vê ziqaqê derbas bibin, ez ê ji te pereyan zêde bistînim, min got: "çima" û wî got: "Ez vî karî dikime". Min got "temam" û ez ji erebeyê daketim.
Ehmedê Xanî li Dihokê


Ez li nav bajêr bi peya vir de wê de gerriyam û bi rê ve li ber çayxaneyeke rastî Xwedêda, yê ku em bi otobêsê tev hatibûn, hatim. Em rûniştin û wî ji min re çayek xwest û pê re jî ez hişyar kirim "Li vir çayê heta nîvî, tijî şekir dikin", Rast jî me çiqas got şêkir hindik têkin jî, wan qasî ku di bin de tiliyeke bigire, şekir avitine çayê. Me bi Xwedêda ve dîsa li ser îşê wî yê ku wî 1996'a de kirî û nikarî pereyan bistîne sohbet kir. Paşê me xatir ji hev xwest û ez dîsa bi nav bajêr ketim. Ez vegeriyame bînaya "Êkitiya Nivîskarên Kurd a Dihokê". Min li wir Roşan Lezgîn dît û min xwe pê da nas kirin. Xwedê jê razî be, bi dilgermî eleqedar bû û em tev rûniştin û me tev guh da ser gotaran. Bi taybetî, Berken Bereh bi Kurmanciyeka zelal û şîrîn qala helbesta Kurdî ya li bakur kir.

Paşê, ji dû navbereke re, dor hat helbestxwendinê. Şaîran bi helbestên xwe, bi dengên xwe, bi helbestxwendinên xwe em mest kirin. Li ber xelasbûna dîdarê ya wê rojê li derve baraneka şên dest pê kir û kareba (ceyran) bo gaveke çû. Em gaveke di tariyê de man û paşê jenerator şixuliyan û em ji tariyê xelas kirin. Baran heta sibeyê barî û bajar di bin lêhiyê de ma.

Roja din ez dîsa çûm dîdarê û vê carê Roşan Lezgîn û Xalîd Sadînî derketin pêş temaşevanan. Wan gotara xwe pêşkêş kir. Ya ku meriv kêfxweş dike li hember hemû mişkûleyan û tevliheviyên siyasî, yekbûna dilê Kurdan bû.

Ji dû gotaran re navber bo nên hat dayîn. Kek Roşan ez dawet kirim ku em "kîsa dewletê" herrin nên bixwin. Em çûn li xwaringeheka mezin û xweş rûniştin. Kek Roşan ez bi ber lepên xwe xistibûm û dikir ku min asîmileya Zazakî bike, lê ew helbet bi nanekî tenê nabe :)). Di ber re garsonan xwarinên me, "Qeliya Şivanan" anîn. Lê min tucaran şîveka ewqas şorr nexwariye. Xwedêyo ew çito şorrbûn, çito bixwêbûn bû. Dîsa jî me "kîsa camêran" zikê xwe têr kir, ji vê re jî şukir.
Em ji sifreyê rabûn, min silavek li Xalîd Sadînî, yê ku min li ber derî dîtî, jî da û paşê min ji dostan xwest û min teqsiyek girt ku min bibe cîhê ku teqsiyên Hewlêrê radibin.

Hewlêr(Erbil)

Çay e? Şerbet e? Lê xweş e !
Li wir me berê xwe da Hewlêrê. Bi rê ve baran dibarî û şukir vê carê şofêrê me him ne dîn bû, him jî xwe nekiribû qurbana Amerîkayê. Lê, vê carê jî em ji seeteke zêdetir li ber (deriyê)dergeyê Hewlêrê êgle bûn. Axirî me xwe gihande Hewlêrê hevalê min bi telefon deng kirî hat ez rakirim.

Em bi Evdile ve derketin û em çûne "Family Mall"ê. Belê li her goşeyî Hewlêr "Mall" hene. Em hinekî têde geriyan û em çûne "Îskan"ê ku em çayê vexwin. Li Îskanê (dibe ku navê xwe ji Îskanê hatibe), Îskan(berdax)ên çayê yên ku heta nîvî tijî şekir kirî hatin pêşiya me, me dendik jî danîn pêşiya xwe û dest bi şkênandina wan kir. Belê çayê xweş bû, lê xwezî ku ew ewqas ne tijî şêkir bûya.

Heykelê Mileyê Cizirî
Sibeha din, em rabûn û bi nav Hewlêrê ketin û me, bi rêberiya Evdile, siftê berê xwe da Parka Mînarê û ez li wir rast li çend nasên berê hatim. Şerefxanê Bîtlîsî, Ehmedê Xanî, Mileyê Cizîrî, Yilmaz Güney, Haci Qadîrê Koyî û hwd. Parkeka xweş a ku meriv here lê bigere û rûne.
Lê çi hikmet e seet dehûyekan şûnde jî kes lê tunebû. Belê li Kurdistanê şixul netiştekî ku pirr bûye edet e. Jixwe(Tabî) milet ne hewciya şixulê ye jî. Hikumet qasî ku xelk pê îdareya xwe bide parê ji hatinên neftê(petrolê) dide xelkê. Çê ye xerab e nizanim, lê ya aşkere va ye ku xelk pê zexel û teral dibe. Ji wir şûnde em çûne çarşiya li derdora qeleyê. Li Kurdistanê ji xeynî çend tiştan (mîna tiştên elektronîk û cixare û çend tiştên din) tişt ji yên Tirkiyê bihatir in. Dîsa jî tiştên ku meriv li wir bibîne û nikare li Tirkiyê bibîne hene. Mîna şal û şapik. Firsenda ku em derkevine qeleyê nema, ew jî bila bimîne carekî din.







3 Kasım 2013 Pazar

Stêrno

Stêrno, belê sekn tune ji we re
Hûn digerin, difetilin, dixuricin
Bila be, bila wirg be
Lê çima hûn merivan li xwe dikin siwar
Bi xwe re dibin, nav tarîya ezmên

Çerxa felekeyê, belê tu nasekinî, natebitî
Bi heft qat ezmanên xwe ve
Bêsekn û bêqerar î, her digerî û viz dibî,
Bila be, bila wirg be 
Lê çima tu bextreşiyê dikî nav xwe
Bi xwe re tînî, roniyê dikî tarî?

Versiyona Nû ya WQFerhengê

Min WQFerheng carekî din rojane kir. Ew nêzî saleke bûye ku WQFerheng cara siftê li ser Google Playê hatiye weşandin. Sala çûyî, di meheya 26'ê Sermawezê de min ew li Google Playê bar kir. Ji wê vir ve ew 10 caran hat rojanekirin, lê, ji ber ku çend rojanekirinên wê hema di demeka kurt de ji ber hin şaşiyan hatin kirin, ew bi bingehî pênc caran hat rojane kirin.

Bi vê rojanekirina dawîn ve hejmera peyvan nêzî 183.000 bû. Lê guherîna mezin a bi vê rojanekirinê re li WQferhengê hatî zêdekirin, Widget a. Bi Widget a ku jê re hatî çêkirin re hûn dikarin WQFerhengê li ser ekrana xwe ya siftê jî bibînin.


Bi vê rojanekirinê re, zêdebûna terî(herî) mezin a di peyvan de li Farisî heye. Xwedê ji tevkarên Wîkîferhengê razî be ku nêzî 1500 peyvên nû yên Farisî li Ferhengê zêde bûn. Para din a mezin a zêdebûnê jî ya Îngîlîzî ye. De heta rojanekirineka din bimînin di xweşiyê de.




 

8 Ekim 2013 Salı

Soqiya Hemî Îmo

           

" Gundê hember gundê me ye, qe ku tune bîst mal heye"

 Soqiya Hemî Îmo, di sala 1912-13’a de hatiye çêkirin. Bavê Hemê Îmo, Rem, berê li Sermegûnê, gundê bi ser Toqarîsê(Akıncılar) ve, li Kextê(Kolikê) rûdiniştiye. Ji wê derê li ser teşqeleyeke bar kiriye û hatiye gundê Şirêziyê. Li gundê Şirêziyê şûnde bara Qeregêçiyê kiriye û bi mal merivên xwe ve tev hatiye li wir bi cih bûye. Wexta ku li wê derê rûdiniştiye zengîn bûye û şûna gund standiye. Wî li gund hîm daniye, lê hîn ku wan bara gund nekiriye rihmetî bûye û kurikên wî (Ûsiwê Hemê Îmo, Mihemedê Hemê Îmo, Remê Hemê Îmo) bara gund kirine û gund yaweş yaweş şên bûye.

Derketina Ji Toqarîsê

            Li gor ku mezinên me qal dikin, Hemê Îmo boyî xwînîbûna bi xwedanhikmên wan deran re ji wê derê derketiye.
            Li gor ku di kîtabên tarîxê de qal dibe Paşayê Alayên Hamîdiyê, Osman Paşa, di sala 1880’ê de bûye Paşayê derdora Toqarîsê. Osman Paşa bixwe jî ji aşîreta Gevoziyan bûye û kalê Osman Paşa di sala nêzî 1750'î de li mintiqa Şengalê ya li Kurdistanê Iraqê hatiye[1]. Wexta Abdûlhamîd Alayên Hamîdîyê danîne, li mintiqaya ku Toqarîs lê bûye jî Osman Paşa kiriye xwedanhikum. Osman Paşa li xelkê derdorên wan deran zilm û zor dikiriye û di bin qesra xwe de zindanek çêkiriye ku wî yên li hember xwe derdikevin diavitibûne wê zindanê. Osman Paşa heta ku Îttîhad Terakî hatiye ser li wan deran hikuma xwe ajotiye.
           Di wan wextên ku Osman Paşa li wan deran emîr bûye, bavê Hemê Îmo, Rem, li hember emîrekî zalim derketiye lê ew Osman Paşa ye, ya jî kesekî din e, tam ne belî ye. Çiku wexta ku bavê Hemê Îmo (Rem) bi wî emîrî re minaqeşeyê dike, ew dihere ku berata hikumdariyê (mihtemelen ya ji Elazîzê, ya jî ji Diyarbekirê) bistîne. Gava vedigere ew kesê ku pê re minaqeşekirî ji Remê pirs dike û dibê “ka berata te?”, hînga Rem debançeya xwe dikişîne û dibê “a berata min vaye" û bera wî dide. Ji wê şûnde gorî ku hinek qal dikin Remê digirin diavine hepsê, hinek jî dibên ku digirin ser mala Remê, malê dişewitînin û ji xeyna Hemê Îmo û xwengiya wî, Xan, tu kesî nahêlin. 

            Axir ji wê şûnde dayika Hemê Îmo, Hemê û xwengiya wî radike û tê Şirêziyê cem xwengiya xwe ya li Şirêziyê. Li gor texmînan ew qewimîna nêzika sala 1885-1890'î bûye û ew wê çaxê ji gund derketine û hatine Şirêziyê.

Şirêzî

Wexta Hemê Îmo ji Toqarîsê barkiriye, ew hatiye Şirêziyê, cem Bekirê Çelbiroş û Awê Cenê. Awê Cenê kulfetê xaltiya wan bûye. Bekirê Çelbiroş bixaltiyê Hemê Îmo bûye û xwediyê ji sisêyan yeka(1/3) Şirêziyê bûye. Diduya gund jî ya qilîca bûye. 

Awê Cenê li wir Hemê Îmo, ji Çelxaniyê(Bağpınar) zewicandiye. Navê kulfeta wî jî Xan bûye. Awê Cenê dikiriye ku Xanê, xwengiya Hemê Îmo, jî bide Çelxaniyê, lê di wê navberê de ew rihmetî bûye. Gava ew rihmetî bûye Hemê îmo wan bêpişt mane û ên hemberî wan jî biqowet bûne. 

Wexta royeke Hemê Îmo wan li cot bûne, çend meriv hatine ku Xana Îmo birevînin. Lê Xana Îmo kiriye bavebav, xwe avitiye erdê, li ber xwe daye û neçûye. Xeber gihandine Hemê Îmo û çima ku ew li cot bûne bi misasê çûne hember wan kesên tifang û şeşderb di dest de. Bi wan re gotine ew ê we bikujin lê Xanê nadine we. Wê lomê wan çûye li Tirûşê Ûsiwê Boybegê rakirine, Ûsiwê Boybegê jî li Qeregêçiyê dostê xwe Hesê Terzî rakiriye, wan çûye ji Kêsûnê esker rakirine anîne. Hînga giregirên ew kesên ku Xana Îmo revandî gotiye em keçika we bi we din, hûn jî lawikê me berdin. Wirg li hev hatine û Hemê Îmo wan ji wir bara Qeregêçiyê kiriye. Ew jî li gor texmîna 2-3 salan ji hatina Şirêziyê şûnde, dora salên 1895'a ye. 

Qeregêçî

Hemê Îmo li Qeregeçiyê êpê zeman maye. Wî li wir ji axaler û begleran re cotkarî kiriye. Havînê diçûne Yarimdepe û dihatine, li wê derê gom çêkiriye. Kînga saleke xela bûye, genim bi careke re biha bûye. Wan genimê xwe firotiye û pê zêr kirine. Zêrê wan wiqas pirr bûne ku şûn tune bûye ku wan tê de veşêrin, û ew dikirine rûberê du behlîvan. Ew behlîvan êvarî dikirine bin serê xwe û bi ro jî derdixistine derve. 

[Li gor arşîvan di navbera salên 1906-1908'a li derdora Erziromê û Meletiyê xeleyeka mezin bûye: bnr. http://www.sosyalarastirmalar.com/cilt2/sayi9pdf/gul_abdulkadir.pdf]

Wexta ku gund dihatiye firotin ew bi kesên din ve tev li mezadê[1] rûniştine û kê çi didaye Hemê Îmo tim çend qat di ser wan re fiyat gotiye. Yekî digotiye bi deh pereyan li ser min xerê, Hemê Îmo digotiye bi deh zêran li ser min. Wiqas ku yekî pê re li mezadê rûniştî gotiye “Xanesi xerab olasıca bu çaqıl mi toplamış”.

Hîn ku Hemê Îmo gund nekirriyaye bi yekî ve tev cot dikiriye û wan bîsteke vês daye xwe, Hemê Îmo ji xwe re gav kiriye, î din jê pirs kiriye: “Hemo tu çi dikî?”, Hemê Îmo gotiye: “Ez dikim ji kurikên xwe re gundekî bistînim, odeyeke jê re çêkim, ez wê gav dikim”. Wayî din gotiye: “Xwedê te bi wê negihîne”. Rast jî Hemê Îmo bi bixaltiyê xwe Bekirê Çelbiroş ve tev li gund hîm daniye, lê tê negihîştiye û li ber wê rihmetî bûye. Tirba wî li Qeregêçiyê ye.

Rêhatina ji Toqarîsê

Soqî 

Mîna ku li jor qalbûyî Soqî, di sala 1911(?)’de hatiye kirrîn. Hemê Îmo wexta ku li qeregêçiyê bûye bi Bekirê Çelbiroş ve tev li gund hîm daniye. Di vê navberê de ew li Qeregêçiyê rihmetî bûye û dû wî re sê kurikên wî û du keçikên xwe, di sala 1912’a de, ji Qeregêçiyê bara gund kiriye. Navê gund Soqî ji kevirên soqanî tê ye(?).

Mezinên Gund

Hemê Îmo(???-1912)    

Di sala ??? de li Sermegûnê, li Toqarîsê, hatiye dinê û di sala 1912’de li Qeregêçiyê rihmetî bûye. Gava bi dayika xwe û xwengiya xwe ve ji Toqarîsê derketiye hatiye Şirêziyê. Li wir bi Xana ji Çelxaniyê re zewiciyaye û çar zarên xwe, keçikek(Eşxan) û sê lawikên xwe (Ûsiw, Mihemed, Rem) bûne. Ji Şirêziyê ji dû ku xwengiya xwe Xan hatiye rivandin û wî bi Hesê Terzîş bi xaltiyê xwe ve ji dest Qilîcan rivandiye re mecbûr maye ku derkeve. Ew hatiye Qeregêçiyê û li wir jî bi bixaltiyê xwe Bekirê Çelbiroş û .. û Îwê Hesê Terzî ve tev bûye. Wî li wir ji axa û began re cotkarî kiriye û wexta saleke xela bûye, genim pirr biha bûye û bi bêdera wê salê pirr zengîn bûye.  Kînga wirg zengîn bûye, şûna gund derketiye mezadê(firotinê) û ew jî lê bûye mişterî ye. Wî bi Hesê Terzî re gotiye ku çel zêrî bide min ku em gund tev bikirin, lê Hesê Terzî gotiye ku ez dikim herim Hecê û zêr nedane. Hînga Hemê Îmo bi tenê gund kirriyaye. Li mezadê kê çiqas lê daye wî çend qat di ser wan re daye û gund standiye. Wî hîma gund bi Bekirê Çelbiroş ve tev daniye, lê nebûye qismet ku bara wir bike.

Xan (Kulfeta Hemê Îmo) (???-???)

Ji dû ku Hemê Îmo ji Sermegûnê hatiye Şirêziyê, li wir Awê Cenê lê xwedî derketiye û ew bi Xanê re zewicandiye. Xanê ji gundê Çelxaniyê bûye. Sê lawik Ûsiw(1899), Mihemed(1898), Rem(1904), û keçikeka wan Eşxan(1895) bûye.

Xana Îmo (~1870 - ~ 1940) 

Xana Îmo bi dayika xwe û birayê xwe Hemê Îmo ve tev ji Sermegûnê/Toqarîsê hatiye Şirêziyê. Wexta ew li Şirêziyê bûne, hinekan(Qilîcan) Xana Îmo revandiye. Mîna ku li jor qalbûyî, li ser vê hisûmet ketiye navbera merivên Hemê Îmo û qebîleya ku Xan revandî. Wan ên Xan revandî li Şirêziyê bi qowet bûne û Hemê Îmo wan mecbûr mane ku terka Şirêziyê bidin. Ji wê şûnde Xana Îmo dana Hesê Terzî, yê ku wê çaxê li Qeregêçiyê bû. Çar keçik (Zênew, ??) û pênc lawikên(Îw, Bek, Mistefa, ??) wan bûne. Yek ji wan keçikan Zênew a Hesê Terzî bû ku ew jî kulfeta Ûsiwê Hemê Îmo ye. Xana Îmo dora salên 1945'a li Tirûşê rihmetî bûye.

Eşxana Hemê Îmo (~ 1898 - ~1980)

 Kulfetê wê Îwê Hesê Terzî bûye. Îw lawikê Xanê Îmo bû, yanê Eşxana Îmo lawikê metê xwe kiribû. Du zarên wê hebûne Bek û Raw. Wexta ew rihmetî bûye, sewa wesiyata wê ya ku tirba wê li hindê birayên wê bê çêkirin, ew hatiye anîn tirba gunda berê.

                             Ûsiwê Hemê Îmo(1899 - 1977)

Di sala 1317(1899) de li Qeregêçiyê hatiye dinê û di sala 1977’de rihmetî bûye. Ew li Şirêziyê çûye ber xoce ku bixwîne. Yanê wê çaxê êdî xort bûye. Li Qeregêçiyê jî di sala ~1910'de de bi Zênewa Hesê Terzî ya keçika Xana Îmo, yanê keçika metê xwe re zewiciye û jê du zarên xwe, Mistefa, Fatme û Gul, bûne. Keçika xwe Fatme hîn ku 9-10 salî bûye rihmetî bûye.

Ji dû ku Mihemedê Hemê Îmo rihmetî bûye re, wî herdu jinên birayê xwe, Bes û Xana Kêlo, li xwe mehr kirine. Ji Xana Kêlo sê keçik Fat, Uwêş, Gulik û lawikekî xwe, Şêx Îwram, bi giyê çar zarên xwe bûne. Ji Besê jî lawikekî xwe, Emîn, bûye. Wî ji dû Mihemedê Hemê Îmo re çend dewran mixtarî kiriye.

Remê Hemê Îmo(1904-1974)


Di sala 1904 li Qeregêçiyê hatiye dinê. Di sala 1930'î de bi Xeca Nasên re zewiciye. 8 salên siftê zarên wan nebûne, keçikeka wan bûye û rihmetî bûye û lawikê wan ê siftê, Şêx, di sala 1938'a de hatiye dinê. Çar lawik, Şêx(1938), Xelîl(1949), Mistefa(1951), Elî(1954) û çar keçikên wan Gul(1942), Zênew(1944), Fatme(1953), Umiş (1956) bûne. Di sala 1974'a de Wexta dikiriye ku sibeyeke pêz berde gêr bûye û rihmetî bûye.

Mihemedê Hemê Îmo(1906-1944)


Di sala 1906'a de li Qeregêçiyê hatiye dinê. Bi birayên xwe yên din ve ji dû ku gund çê bûye re bara gund kiriye. Ew di sala ~1935'a de bi Besê re zewiciye. Jê du lawikên xwe Hesen(1939) û Mehmûd(1941) bûne. Di sala ~1940'î de bi Xana Kêlo re zewiciye. Jê du keçikên xwe, Raw(1942) û Zênew(1944) bûne. Ew di sala 1946'a de rihmetî bûye. Dihola Mistefayê Ûsiw biharî bûye û îş û karên diholê Mihemedê Hemê Îmo îdare kirine û bi payîzî jî rihmetî bûye. Hîn ku rihmetî nebûye dewreke mixtarî kiriye.

Zênewa Hesê Terzî(1897-1987)

Zênew keçika Xana Îmo û Hesê Terzî bû û ew kulfeta Ûsiwê Hemê Îmo ya siftê bû. Yanê wê lawikê xalî xwe kiribû. Ew di sala 1897'ê de li Qeregêçiyê hatiye dinê û di sala 1987'a de li Soqiyê rihmetî bûye. Sê zarên wê û Ûsiwê Hemê Îmo bûne. Mistefayê Ûsiw û Fatmeya Ûsiw û Gula Ûsiw. Ew di sala ~1923'a de bi Ûsiwê Hemê Îmo re zewiciye. Di sala 1987'a de, di nod saliya xwe de, ew çûye rihmetê.

Xeca Nehsên 

Xeca Nehsên kulfeta Remê Hemê Îmo bû û ji Şêx Dêwid bûk hatibû Soqiya Hemê Îmo. Ew di sala 1910'a de li Şêx Dêwid hatiye dinê û di sala 1930'î de, di bîst saliya xwe de bûye bûk. Di sala 1997'a de di 87 saliya xwe de ew rihmetî bûye. Mîna ku li jor qalbûyî çar lawik û çar keçikên wê bûne.

Bes  

Bes keçika Ahmed Axayê li Falê bûye û ew jina Mihemedê Hemê Îmo ya siftê bûye. 
Siftê Bes ne, lê xwîşka wê Raw dane Mihemedê Hemê Îmo. Lê wexta jina merivekî Rawê miriye, nîşana Rawê ya bi Mihemedê Hemê Îmo re vegerandine û ew dane wayê ku jina xwe rihmetî bûye. Hînga mezinên gund bi hêrs bûne û girtine ser Falê ku Rawê birevînin. Lê li berî ku bigirine ser gund malê Rawê hay jê bûne ku ew têne ku Rawê birevînin. Raw veşartine û li şûna wê yeka din girtine revandine û encax li ser bêderên gund pê hesiyane ku wan yeka din revandine. Ew berdane û nekanîne ku Rawê jî birevînin. Ji dû wê re Remê Hemê Îmo, Ûsiwê Hemê Îmo ketiye hepsê. Êdî paşê çito bûye ew li hev hatine û li şûna Rawê, xwengiya wê Bes dane Mihemedê Hemê Îmo. Mihtemelen dora sala ~1937'a bûk hatiye. Lê bona vê teşqele û xapandinê Mihemedê Hemê Îmo bi hêrs bûye û li ser Besê carekî din bi Xana Kêlo re zewiciye.
Bes di sala 1997'a de jî rihmetî bûye. Du lawikên wê û Mihemedê Hemê Îmo bûne; Hesen(1939) û Mehmûd(1942). Ji dû ku Mihemedê Hemê Îmo rihmetî bûye re Ûsiwê Hemê Îmo ew li xwe mehr kiriye û lawikekî wan, Emîn(1953), bûye.

Xana Kêlo 

Mihemedê Hemê Îmo ji dû Besê re di sala ~1940'î de pê re zewiciye. Ew ji çopliya bûk hatiye. Ji Mihemedê Hemê Îmo du keçikên wê bûne û ji dû ku ew rihmetî bûye re Ûsiwê Hemê Îmo mîna Besê, ew jî li xwe mehr kiriye û mîna ku li jor qalbûyî jê lawikek û sê keçikên xwe bûne. Ew di sala 2003'a de rihmetî bûye. 

Rawa Îwê Hesê Terzî(???-???)

Rawa Îwê Hesê Terzî keçika Eşxana Îmo bû. Kulfetê wê Cindî bû. 

Gula Ûsiw (1928-1950)

Gula Ûsiw di sala 1928'î(?) de hatiye dinê. Bûk dane Tafîqê Ahmê yê li Şêx Dêwid û hîn ku bûka çend mehan bûye di sala 1950'î de çûye rihmetê. Çaxa ku ew bûye bûk û rihmetî bûye Mistefayê Ûsiw li eskeriyê bûye.

Mistefayê Ûsiw (1923-2007)

Mistefayê Ûsiw lawikê Ûsiwê Hemê Îmo û Zênewa Hesê Terzî bûye. Ew li gor qeyda nasnameyê(kîmlîgê) di sala 1930'î de hatiye dinê. Lê li gor texmînan ew di salên ~1925'an de hatiye dinê. Wî heta lîseyê xwendiye û di sala 1945'a(?) de xelas kiriye. Di sala ~1946'a de bi Eşatmeyê re zewiciye.
 



Kronolojî  
·       ~1890: Barkirina ji Sermegûn/Toqarîsê û hatina Şirêziyê 
·       ~1890: Hemê Îmo li Şirêziyê bi kulfeta xwe Xanê re zewiciyaye 
·       ~1891: Barkirina Qeregêçiyê 
·       ~1898: Eşxana Hemê Îmo hatiye dinê
·       ~1899: Ûsiwê Hemê Îmo hatiye dinê 
·       ~1904: Remê Hemê Îmo hatiye dinê  
·       ~1906: Mihemedê Hemê Îmo hatiye dinê 
·       ~1906-1908: Derketina xeleyeka mezin û bihabûna zexîreyê 
·       ~1910: Kirrîna gund    
·       ~1911: Hemê Îmo li gund hîm daniye û rihmetî bûye 
·       ~1912-13: Barkirina gund 
·       ~1920: Zewaca Ûsiwê Hemê Îmo ya bi Zênewa Hesê Terzî re 
·       ~1925: Mistefê Ûsiw hatiye dinê 
·       ~1928: Gula Ûsiw hatiye dinê 
·       ~1930: Remê Hemê Îmo bi Xeca Nehsên re zewiciye 
·       ~1935: Mihemedê Hemê Îmo bi Besê re zewiciye 
·       ~1938: Şêxê Remê hatiye dinê  
·       ~1939: Hesenê Mihemedê Hemê Îmo hatiye dinê  
·       ~1940: Mihemedê Hemê Îmo bi Xana Kêlo re zewiciye 
·       ~1942: Gula Remê hatiye dinê 
·       ~1942: Mehmûdê Mihemedê Hemê Îmo hatiye dinê 
·       ~1944: Rawa (Mihemedê Hemê Îmo) Xana Kêlo hatiye dinê 
·       ~1944: Zênewa Remê hatiye dinê   
·       ~1946: Mistefayê Ûsiw bi Eşatmeyê re zewiciye   
·       ~1946: Gula Ûsiw rihmetî bûye   
·       ~1946: Mihemedê Hemê Îmo rihmetî bûye   
·       ~1949: Xelîlê Remê hatiye dinê 
·       ~1950: Fatmeya Remê hatiye dinê 
·       ~1951: Mistefayê Remê hatiye dinê
·       ~1952: Emînê Ûsiwê Hemê Îmo hatiye dinê   
·       ~1953: Eliyê Remê hatiye dinê
·       ~1953: Fata Xanê (Ûsiwê Hemê Îmo) hatiye dinê
·       ~1955: Êmişa Remê hatiye dinê
·       ~1954: Şêxîwramê Xanê (Ûsiwê Hemê Îmo) hatiye dinê
·       ~1955: Gulika Xanê (Ûsiwê Hemê Îmo) hatiye dinê
·       ~1962: Uwêşa Xanê (Ûsiwê Hemê Îmo) hatiye dinê

 




[1] Açık artırma